Nhồi máu não: Nguyên nhân, triệu chứng, di chứng và điều trị

Nhồi máu não là một trong những bệnh lý nguy hiểm và phổ biến nhất trong các bệnh về não. Đây là tình trạng khẩn cấp đòi hỏi sự can thiệp y tế ngay lập tức. Bài viết này Dũng Tano sẽ cung cấp một cái nhìn tổng quan về nhồi máu não, bao gồm định nghĩa, triệu chứng, nguyên nhân, yếu tố nguy cơ, di chứng và phương pháp điều trị. Hiểu biết về bệnh này có thể giúp chúng ta nhận biết sớm và có biện pháp phòng ngừa, góp phần giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh và cải thiện kết quả điều trị.

Bệnh nhồi máu não là gì?

Nhồi máu não là một tình trạng y tế nghiêm trọng xảy ra khi lưu lượng máu đến một phần của não bị gián đoạn hoặc giảm đáng kể, dẫn đến thiếu oxy và dinh dưỡng cho các tế bào não. Điều này có thể gây tổn thương hoặc thậm chí là tử vong cho các tế bào não trong vòng vài phút.

Cơ chế gây bệnh

Nhồi máu não thường xảy ra khi một cục máu đông chặn hoặc làm hẹp một động mạch dẫn đến não. Cục máu đông này có thể hình thành tại chỗ (huyết khối) hoặc di chuyển từ nơi khác trong cơ thể (thuyên tắc). Khi nguồn cung cấp máu bị gián đoạn, các tế bào não bắt đầu chết trong vòng vài phút.

Có hai loại nhồi máu não chính:

• Nhồi máu não do thiếu máu cục bộ: Đây là loại phổ biến nhất, chiếm khoảng 87% các trường hợp. Nó xảy ra khi một cục máu đông chặn một động mạch dẫn đến não.

• Nhồi máu não do xuất huyết: Chiếm khoảng 13% các trường hợp. Nó xảy ra khi một mạch máu trong não bị vỡ, gây chảy máu vào mô não.

Tầm quan trọng của thời gian

Trong trường hợp nhồi máu não, thời gian là yếu tố quan trọng nhất. Càng sớm nhận được điều trị, càng ít tế bào não bị tổn thương và càng ít khả năng xảy ra các biến chứng nghiêm trọng. Đó là lý do tại sao việc nhận biết các dấu hiệu cảnh báo sớm và tìm kiếm sự chăm sóc y tế ngay lập tức là rất quan trọng.

Tác động đến chức năng não

Nhồi máu não có thể ảnh hưởng đến nhiều chức năng khác nhau của não, tùy thuộc vào vị trí và mức độ nghiêm trọng của tổn thương. Các chức năng có thể bị ảnh hưởng bao gồm:

• Vận động
• Ngôn ngữ
• Thị giác
• Trí nhớ
• Nhận thức
• Cảm xúc

Trong nhiều trường hợp, các tác động này có thể là vĩnh viễn, mặc dù việc phục hồi chức năng có thể giúp cải thiện đáng kể.

Các triệu chứng của bệnh nhồi máu não

Bộ Y tế Việt Nam đã đưa ra những nhận định quan trọng về các triệu chứng của nhồi máu não. Việc nhận biết sớm các dấu hiệu này có thể giúp cứu sống người bệnh và giảm thiểu các di chứng nghiêm trọng.

Triệu chứng nhồi máu não Bộ Y tế nhận định: Liệt mặt

Liệt mặt là một trong những triệu chứng đặc trưng và dễ nhận biết nhất của nhồi máu não. Theo Bộ Y tế, liệt mặt thường biểu hiện như sau:

• Một bên miệng bị lệch: Khi người bệnh cười hoặc nói, một bên miệng sẽ không di chuyển hoặc di chuyển ít hơn bên còn lại.
• Nhân trung lệch: Đường giữa môi trên và mũi (nhân trung) bị lệch sang một bên.
• Khó khép miệng: Người bệnh gặp khó khăn trong việc đóng miệng hoàn toàn.

Những dấu hiệu này thường xuất hiện đột ngột và có thể kèm theo cảm giác tê hoặc ngứa ran ở một bên mặt. Điều quan trọng là phải nhận biết sự bất thường này càng sớm càng tốt.

Yếu hay liệt

Yếu hoặc liệt một bên cơ thể là một triệu chứng phổ biến khác của nhồi máu não. Bộ Y tế nhấn mạnh rằng triệu chứng này có thể biểu hiện như sau:

• Yếu hoặc liệt một bên tay: Người bệnh có thể đột ngột cảm thấy khó nâng hoặc sử dụng một bên tay.
• Yếu hoặc liệt một bên chân: Có thể gặp khó khăn khi đi lại hoặc giữ thăng bằng.
• Yếu hoặc liệt nửa người: Trong một số trường hợp, toàn bộ một bên cơ thể có thể bị ảnh hưởng.

Điều quan trọng cần lưu ý là mức độ yếu hoặc liệt có thể khác nhau từ nhẹ đến nặng. Ngay cả khi triệu chứng có vẻ nhẹ, cũng cần được xem xét nghiêm túc và cần tìm kiếm sự chăm sóc y tế ngay lập tức.

Nói khó là triệu chứng nhồi máu não Bộ Y tế thống kê

Rối loạn ngôn ngữ là một triệu chứng quan trọng khác của nhồi máu não được Bộ Y tế thống kê. Điều này có thể biểu hiện dưới nhiều hình thức:

• Khó diễn đạt: Người bệnh có thể gặp khó khăn trong việc tìm từ đúng hoặc diễn đạt ý tưởng của mình.
• Không hiểu ý lệnh: Có thể gặp khó khăn trong việc hiểu những gì người khác nói.
• Phát âm sai: Lời nói có thể trở nên không rõ ràng hoặc khó hiểu.

Những rối loạn ngôn ngữ này thường xảy ra đột ngột và có thể kèm theo các triệu chứng khác như liệt mặt hoặc yếu một bên cơ thể.

Ngoài ra, Bộ Y tế cũng lưu ý rằng có thể có các triệu chứng khác như:

• Đau đầu dữ dội và đột ngột
• Chóng mặt, mất thăng bằng
• Mất thị lực hoặc thị lực mờ ở một hoặc cả hai mắt
• Lú lẫn hoặc thay đổi ý thức

Việc nhận biết và phản ứng nhanh chóng với các triệu chứng này có thể là yếu tố quyết định trong việc cứu sống và giảm thiểu di chứng cho người bệnh. Bộ Y tế khuyến cáo rằng nếu nghi ngờ một người đang có triệu chứng của nhồi máu não, cần gọi cấp cứu ngay lập tức. Mỗi phút trôi qua đều có thể ảnh hưởng đến kết quả điều trị và chất lượng cuộc sống sau này của người bệnh.

Nguyên nhân, yếu tố nguy cơ gây bệnh nhồi máu não

Nhồi máu não là kết quả của một quá trình phức tạp, liên quan đến nhiều yếu tố khác nhau. Hiểu rõ về nguyên nhân và yếu tố nguy cơ có thể giúp chúng ta phòng ngừa và quản lý bệnh hiệu quả hơn.

Nguyên nhân

Có hai nguyên nhân chính gây ra nhồi máu não:

Huyết khối:

• Viêm mạch máu não: Tình trạng viêm có thể làm cho thành mạch máu dày lên và thu hẹp lòng mạch, tạo điều kiện thuận lợi cho sự hình thành cục máu đông.
• Huyết khối lắng đọng: Các mảng xơ vữa (tích tụ chất béo, cholesterol và các chất khác) có thể hình thành trên thành động mạch, dần dần làm hẹp lòng mạch và cuối cùng có thể dẫn đến tắc nghẽn hoàn toàn.

Tắc mạch:

• Huyết khối di chuyển từ tim: Trong một số bệnh lý tim mạch, cục máu đông có thể hình thành trong tim và sau đó di chuyển lên não, gây tắc nghẽn mạch máu não.
• Huyết khối từ động mạch phổi: Trong một số trường hợp hiếm gặp, cục máu đông từ động mạch phổi có thể di chuyển qua một lỗ thông liên nhĩ (PFO) và lên não.

Yếu tố nguy cơ

Có nhiều yếu tố có thể làm tăng nguy cơ mắc nhồi máu não. Một số yếu tố này có thể kiểm soát được, trong khi một số khác thì không. Các yếu tố nguy cơ chính bao gồm:

Yếu tố không thể thay đổi:

• Tuổi cao: Nguy cơ nhồi máu não tăng theo tuổi, đặc biệt sau 55 tuổi.
• Giới tính: Nam giới có nguy cơ cao hơn nữ giới, mặc dù phụ nữ thường có tỷ lệ tử vong cao hơn do nhồi máu não.
• Di truyền: Tiền sử gia đình có người mắc nhồi máu não có thể làm tăng nguy cơ.

Yếu tố có thể kiểm soát được:

• Béo phì: Thừa cân và béo phì làm tăng nguy cơ mắc nhiều bệnh lý, trong đó có nhồi máu não.
• Rối loạn mỡ máu: Cholesterol cao và triglyceride cao có thể dẫn đến xơ vữa động mạch.
• Rối loạn đông máu: Các bệnh lý ảnh hưởng đến khả năng đông máu có thể làm tăng nguy cơ hình thành cục máu đông.

Các bệnh lý nền:

• Bệnh tim mạch: Như rung nhĩ, bệnh van tim, bệnh động mạch vành.
• Đái tháo đường: Làm tăng nguy cơ xơ vữa động mạch.
• Xơ gan: Có thể ảnh hưởng đến quá trình đông máu.
• Suy thận: Làm tăng nguy cơ xơ vữa động mạch và rối loạn đông máu.
• Viêm mạch máu tự miễn: Có thể gây tổn thương và thu hẹp mạch máu.
• Ung thư: Một số loại ung thư và các phương pháp điều trị ung thư có thể làm tăng nguy cơ đông máu.

Lối sống:

• Hút thuốc lá: Làm tăng nguy cơ xơ vữa động mạch và tăng độ nhớt của máu.
• Lạm dụng rượu: Có thể làm tăng huyết áp và nguy cơ rung nhĩ.
• Thiếu vận động: Làm tăng nguy cơ béo phì, huyết áp cao và đái tháo đường.
• Chế độ ăn không lành mạnh: Chế độ ăn nhiều chất béo bão hòa, muối và đường có thể làm tăng nguy cơ xơ vữa động mạch và huyết áp cao.

Hiểu rõ về các nguyên nhân và yếu tố nguy cơ này giúp chúng ta có thể thực hiện các biện pháp phòng ngừa hiệu quả. Điều này bao gồm việc kiểm soát tốt các bệnh lý nền, duy trì lối sống lành mạnh, và thường xuyên kiểm tra sức khỏe.

Di chứng do nhồi máu não

Nhồi máu não không chỉ gây ra những triệu chứng cấp tính mà còn có thể để lại nhiều di chứng lâu dài cho người bệnh. Những di chứng này có thể ảnh hưởng đến khả năng sinh hoạt hàng ngày và chất lượng cuộc sống của bệnh nhân.

Liệt vận động

Một trong những di chứng phổ biến nhất của nhồi máu não là liệt vận động. Người bệnh có thể bị liệt một bên cơ thể, dẫn đến khó khăn trong việc di chuyển và thực hiện các hoạt động hàng ngày. Việc phục hồi chức năng là rất cần thiết để giúp người bệnh lấy lại khả năng vận động.

Rối loạn ngôn ngữ

Rối loạn ngôn ngữ cũng là một di chứng nghiêm trọng. Người bệnh có thể gặp khó khăn trong việc nói hoặc hiểu ngôn ngữ, điều này có thể gây trở ngại lớn trong giao tiếp và tương tác xã hội. Các liệu pháp ngôn ngữ có thể giúp cải thiện tình trạng này.

Suy giảm nhận thức

Suy giảm nhận thức là một di chứng khác mà nhiều bệnh nhân phải đối mặt. Điều này có thể bao gồm khó khăn trong việc tập trung, ghi nhớ, và giải quyết vấn đề. Việc tham gia vào các hoạt động trí tuệ và liệu pháp tâm lý có thể hỗ trợ trong việc cải thiện nhận thức.

Mắt nhìn mờ

Mắt nhìn mờ cũng là một di chứng đáng chú ý. Người bệnh có thể gặp khó khăn trong việc nhìn rõ, điều này có thể ảnh hưởng đến khả năng lái xe và thực hiện các công việc hàng ngày. Kiểm tra mắt định kỳ và điều trị kịp thời là rất quan trọng.

Rối loạn tiền đình

Rối loạn tiền đình là một di chứng khác có thể xảy ra sau nhồi máu não. Người bệnh có thể cảm thấy chóng mặt, mất thăng bằng và khó khăn trong việc đứng hoặc đi lại. Các bài tập vật lý trị liệu có thể giúp cải thiện tình trạng này.

Chẩn đoán cận lâm sàng

Chẩn đoán nhồi máu não thường dựa trên các triệu chứng lâm sàng và các xét nghiệm cận lâm sàng. Việc chẩn đoán chính xác là rất quan trọng để xác định phương pháp điều trị phù hợp.

Hình ảnh học

Các kỹ thuật hình ảnh như CT scan hoặc MRI là rất hữu ích trong việc phát hiện nhồi máu não. CT scan có thể giúp xác định vị trí và kích thước của vùng não bị tổn thương, trong khi MRI cung cấp hình ảnh chi tiết hơn về mô não.

Xét nghiệm máu

Xét nghiệm máu cũng đóng vai trò quan trọng trong việc đánh giá các yếu tố nguy cơ. Các chỉ số như cholesterol, đường huyết và các yếu tố đông máu có thể giúp bác sĩ xác định nguyên nhân gây ra nhồi máu não và điều chỉnh kế hoạch điều trị.

Điện não đồ

Điện não đồ (EEG) có thể được sử dụng để đánh giá hoạt động điện của não. Điều này có thể giúp phát hiện các bất thường trong hoạt động não bộ, đặc biệt là trong trường hợp có dấu hiệu co giật hoặc rối loạn thần kinh.

Điều trị nhồi máu não theo Bộ Y tế khuyến cáo

Điều trị nhồi máu não cần phải được thực hiện kịp thời và hiệu quả để giảm thiểu di chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống cho người bệnh. Bộ Y tế đã đưa ra nhiều khuyến cáo về các phương pháp điều trị.

Điều trị nội khoa

Điều trị nội khoa bao gồm việc sử dụng thuốc để tiêu huyết khối và cải thiện tuần hoàn máu. Các loại thuốc như aspirin, clopidogrel và các thuốc chống đông máu có thể được sử dụng tùy thuộc vào tình trạng cụ thể của bệnh nhân.

Phẫu thuật

Trong một số trường hợp, phẫu thuật có thể cần thiết để loại bỏ cục máu đông hoặc sửa chữa mạch máu bị tổn thương. Phẫu thuật có thể giúp cải thiện lưu thông máu và giảm nguy cơ tái phát nhồi máu não.

Phục hồi chức năng

Phục hồi chức năng là một phần quan trọng trong quá trình điều trị. Các chương trình phục hồi chức năng bao gồm vật lý trị liệu, liệu pháp ngôn ngữ và liệu pháp tâm lý nhằm giúp bệnh nhân hồi phục khả năng vận động và giao tiếp.

Theo dõi và chăm sóc

Theo dõi sức khỏe định kỳ và chăm sóc sau điều trị là rất quan trọng. Bệnh nhân cần được theo dõi để phát hiện sớm các triệu chứng tái phát và điều chỉnh chế độ điều trị nếu cần thiết.

Nhồi máu não là một bệnh lý nghiêm trọng với nhiều triệu chứng và di chứng có thể xảy ra. Việc nhận biết sớm các triệu chứng, hiểu rõ nguyên nhân và yếu tố nguy cơ, cũng như thực hiện các biện pháp điều trị kịp thời là rất quan trọng để bảo vệ sức khỏe. Chúng ta cần nâng cao nhận thức về bệnh lý này và thực hiện các biện pháp phòng ngừa hiệu quả để giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh.