Thoái hoá thần kinh là gì? Nguyên nhân và phương pháp điều trị

Trang chủ » Thoái hoá thần kinh là gì? Nguyên nhân và phương pháp điều trị

Tháng năm 30, 2024

Thoái hoá thần kinh là một vấn đề sức khỏe phổ biến ở người già, nhưng cũng có thể xảy ra ở mọi độ tuổi. Để giảm thiểu tác động của thoái hoá thần kinh, người bệnh cần kiểm soát căng thẳng, tránh những vị trí làm việc không đúng tư thế, và thực hiện các biện pháp điều trị đúng cách theo chỉ đạo của chuyên gia y tế. Hãy cùng dungtano.com tìm hiểu rõ hơn về bệnh thoái hoá thần kinh cũng như những phương pháp điều trị, ngăn ngừa căn bệnh này.

Thoái hóa thần kinh là bệnh lý gì?

Bệnh thoái hóa thần kinh là tình trạng gây tổn thương và phá hủy từng bước các phần của hệ thần kinh, đặc biệt là các vùng não. Những tình trạng này thường phát triển chậm và các triệu chứng có xu hướng xuất hiện muộn trong cuộc sống.

Các loại bệnh thoái hóa thần kinh bao gồm (nhưng không giới hạn):

Bệnh về sa sút trí tuệ: Gây tổn thương từng bước ở nhiều vùng khác nhau trong não, khiến tế bào thần kinh ở một số vùng trong não bị chết. Điều này có thể dẫn đến nhiều triệu chứng khác nhau tùy thuộc vào vùng não bị ảnh hưởng. Các bệnh bao gồm Alzheimer, mất trí nhớ vùng trán, CTE, mất trí nhớ thể Lewy và bệnh TDP-43 liên quan đến tuổi tác chiếm ưu thế ở hệ viền (LATE).
Bệnh mất myelin: Liên quan đến tổn thương hoặc mất myelin, ảnh hưởng đến việc truyền tín hiệu thần kinh. Ví dụ bao gồm đa xơ cứng (MS) và NMOSD.
Bệnh Parkinson: Xảy ra do tổn thương tế bào thần kinh cụ thể trong não, ảnh hưởng đến sự phối hợp và kiểm soát chuyển động của cơ. Bao gồm bệnh Parkinson và các dạng bệnh tương tự.
Bệnh thần kinh vận động: Xảy ra khi tế bào thần kinh kiểm soát chuyển động bị suy giảm. Ví dụ như ALS và PSP.

Bệnh Prion là một loại bệnh do protein gấp sai gây tổn thương nghiêm trọng cho não trong thời gian ngắn (hầu hết mọi người không sống sót quá một năm). Bệnh Creutzfeldt-Jakob là loại bệnh phổ biến nhất, với hầu hết các trường hợp không rõ nguyên nhân. Có thể có yếu tố di truyền (thời gian sống sót từ 1 đến 10 năm).

Sự thoái hóa thần kinh có thể xảy ra ở nhiều cấp độ khác nhau, từ phân tử đến hệ thống. Vì không có phương pháp nào để đảo ngược quá trình thoái hóa của tế bào thần kinh, các bệnh này được coi là không thể chữa khỏi. Stress oxy hóa và viêm nhiễm là hai yếu tố chính gây ra sự thoái hóa thần kinh.

Những dấu hiệu và triệu chứng của thoái hóa thần kinh

Các dấu hiệu của bệnh thoái hoá thần kinh rất đa dạng. Một số có thể liên quan trực tiếp đến bệnh thoái hóa não. Các dấu hiệu khác có thể không có mối liên hệ nếu không có các xét nghiệm cụ thể.

Có thể bạn quan tâm: Những lưu ý quan trọng trước khi khám sức khỏe tổng quát

Nhìn chung, các loại tình trạng khác nhau gây ra các dấu hiệu sau:

Bệnh sa sút trí tuệ: Gây nhầm lẫn, mất trí nhớ, khó tập trung và thay đổi hành vi.
Bệnh mất myelin: Dấu hiệu thường gặp là ngứa hoặc tê, đau, co thắt cơ, yếu và tê liệt, vấn đề về phối hợp và mệt mỏi.
Các bệnh thuộc loại Parkinson: Thường liên quan đến cử động chậm, run rẩy, vấn đề về thăng bằng, bước đi lê lết và tư thế khom lưng.
Bệnh thần kinh vận động: Ảnh hưởng đến các bộ phận của não và hệ thần kinh kiểm soát cơ bắp. Khi các tế bào thần kinh ở những khu vực đó chết đi, sẽ mất khả năng kiểm soát cơ bắp, dẫn đến sự yếu cơ và tê liệt.

Biến chứng có thể xảy ra khi mắc bệnh thoái hóa thần kinh, bao gồm rối loạn vận động, tê liệt dần dần và nguy cơ cao về viêm phổi và các vấn đề hô hấp khác.

Bệnh sa sút trí tuệ ảnh hưởng đến khả năng ghi nhớ, suy luận và tư duy. Khi tình trạng này trở nên nghiêm trọng hơn, người bệnh thường không thể tự chăm sóc bản thân do có nguy cơ đối với sức khỏe và an toàn cá nhân.

Khi nào cần thăm khám bác sĩ?

Khi bạn có bất kỳ triệu chứng hoặc vấn đề liên quan đến não ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày của bạn. Việc phát hiện và điều trị sớm các bệnh thoái hóa thần kinh có thể giúp trì hoãn sự tiến triển của bệnh và giảm thiểu các biến chứng.

Nguyên nhân gây ra thoái hóa thần kinh

Trong nhiều trường hợp, nguyên nhân không chỉ đơn thuần là một. Tuy nhiên, một số trường hợp thoái hoá thần kinh có nguyên nhân cụ thể. Nghiên cứu cho thấy rằng, trong mọi loại bệnh thoái hóa thần kinh, đều có sự xuất hiện của một loại protein bất thường, gây hại cho các tế bào thần kinh, dẫn đến suy giảm chức năng não.

Khi bệnh tiến triển, các tế bào thần kinh mới có thể bị kích thích quá mức và chết. Đồng thời, viêm nhiễm xảy ra khiến tế bào chết thêm. Cuối cùng, nhiều yếu tố đóng góp vào sự phát triển của bệnh ở giai đoạn sau.

Các loại protein liên quan đến thoái hóa thần kinh:

Beta amyloid: Một loại protein chính liên quan đến bệnh Alzheimer, nhưng cũng có thể xuất hiện trong chứng mất trí nhớ thể Lewy.
Tau: Ngoài beta-amyloid, bệnh Alzheimer còn liên quan đến nó. Tuy nhiên, các loại protein này cũng có thể gây ra các bệnh NDD khác như Parkinson, hội chứng Croticobasal, thoái hóa thùy trán thái dương và chấn thương não mãn tính.
Synuclein: Một loại protein phổ biến trong bệnh Parkinson (có hoặc không có sự suy giảm trí tuệ), chứng mất trí nhớ thể Lewy và teo đa hệ thống.
TDP-43: Thường xuất hiện trong bệnh xơ cứng teo cơ một bên (ALS), các loại thoái hóa thùy trán, xơ cứng vùng đồi thị (sẹo tiến triển ở vùng đồi thị).
Huntingtin: Một loại protein đột biến trong bệnh Huntington.
PrP Sc: Protein chính trong bệnh Creutzfeldt-Jakob (CJD).

Ai có nguy có mắc bệnh thoái hoá thần kinh?

Mọi người đều có thể mắc các bệnh thoái hoá thần kinh. Đa số các tình trạng này thường liên quan đến tuổi tác và thường xảy ra ở những người trên 65 tuổi. Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh Thoái hóa thần kinh Có một số yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh Thoái hóa thần kinh bao gồm:

Tuổi tác: Đây thường là yếu tố quan trọng nhất trong việc phát triển các bệnh thoái hóa thần kinh. Nguy cơ mắc bệnh thoái hóa thần kinh tăng lên theo tuổi. Một số bệnh thoái hóa não có thể bắt đầu ở tuổi trẻ hơn, nhưng điều này không phổ biến.
Di truyền: Nhiều bệnh thoái hóa thần kinh có mối liên hệ chặt chẽ với tiền sử gia đình. Điều này thường do các đột biến di truyền cụ thể có thể tăng nguy cơ mắc bệnh. Cũng có trường hợp đột biến tự phát xảy ra và đôi khi sự kết hợp của các gen có vai trò quan trọng.
Môi trường: Môi trường có thể đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển các tình trạng này. Tiếp xúc với ô nhiễm, hóa chất, bệnh nhiễm trùng và thậm chí điều kiện sống có thể ảnh hưởng (ví dụ: thiếu vitamin D, phổ biến hơn ở những nơi xa xích đạo, liên quan đến các vấn đề về trí não và sức khỏe).
Tiền sử bệnh: Tiền sử bệnh và quá trình điều trị cũng có thể góp phần vào sự phát triển của các bệnh thoái hóa thần kinh. Một số tình trạng này có thể xuất phát từ các sự kiện y tế cụ thể hoặc trở nên nghiêm trọng hơn do chúng.
Thói quen sinh hoạt: Bao gồm chế độ ăn uống, mức độ hoạt động thể chất, việc sử dụng thuốc lá, rượu và các yếu tố khác.

Có thể bạn quan tâm: Phục hồi chức năng cơ sàn chậu sau sinh có quan trọng không?

Phương Pháp Chẩn Đoán & Điều Trị

Phương pháp xét nghiệm và chẩn đoán thoái hóa thần kinh

Chẩn đoán các bệnh thoái hóa thần kinh khác nhau tùy thuộc vào tình trạng bệnh bằng cách đặt câu hỏi về các triệu chứng và tiền sử bệnh. Một số tình trạng khác có thể được chẩn đoán thông qua các xét nghiệm cụ thể như:

Xét nghiệm máu và xét nghiệm di truyền đôi khi cần thiết để chẩn đoán một số tình trạng thoái hóa thần kinh.
Các hình ảnh chẩn đoán: Sử dụng CT scan, MRI và các phương pháp hình ảnh khác rất quan trọng để xác định tình trạng sức khỏe. Chúng giúp bác sĩ quan sát não và phát hiện tổn thương hoặc biến đổi cho thấy có vấn đề về thoái hóa thần kinh hay không.
Phân tích mô sau khi qua đời: Một số bệnh thoái hóa thần kinh như bệnh Pick hoặc bệnh chấn thương não mãn tính không thể chẩn đoán khi còn sống. Để xác định chính xác, cần phải kiểm tra mẫu não dưới kính hiển vi sau khi tử thi.

Điều trị thoái hóa thần kinh

Nội khoa: Hiện tại chưa có phương pháp điều trị cụ thể cho hầu hết các bệnh thoái hóa thần kinh. Tuy nhiên, có các phương pháp giúp làm chậm tiến triển của bệnh, giảm đau và cải thiện chất lượng cuộc sống
Ngoại khoa: Đối với những người mắc bệnh thoái hóa thần kinh như Parkinson, phương pháp phẫu thuật kích thích não sâu (DBS) có thể giúp giảm triệu chứng một cách đáng kể.

Chế Độ Sống và Phòng Ngừa

Những thói quen sinh hoạt có thể giúp bạn kiểm soát sự tiến triển của bệnh thoái hóa thần kinh.

Chế độ sống

Xây dựng một chế độ sống lành mạnh:

Hợp tác chặt chẽ với bác sĩ trong quá trình điều trị bệnh. Tuân thủ lịch tái khám.
Liên hệ ngay với bác sĩ khi có dấu hiệu bất thường xảy ra.
Tăng cường hoạt động thể chất, thực hiện các bài tập nhẹ nhàng, kiểm soát cân nặng.
Sử dụng thiết bị bảo hộ khi cần, đặc biệt là thiết bị bảo vệ đầu để tránh chấn thương.
Kiểm soát căng thẳng, duy trì tinh thần thoải mái, lạc quan, và nghỉ ngơi đúng cách.
Tránh sử dụng chất kích thích và hút thuốc lá.

Phương pháp phòng ngừa thoái hóa thần kinh

Mặc dù không thể ngăn ngừa hoàn toàn bệnh thoái hoá thần kinh, nhưng có những biện pháp bạn có thể thực hiện để giảm nguy cơ mắc bệnh. Vì bệnh này thường do nhiều yếu tố kết hợp gây ra, việc giảm số lượng yếu tố này có thể giúp giảm nguy cơ mắc bệnh, bao gồm:

Duy trì một chế độ ăn cân đối. Chế độ ăn uống có ảnh hưởng đến sức khỏe não của bạn.
Thực hiện hoạt động thể chất và duy trì cân nặng lành mạnh.
Sử dụng thiết bị bảo vệ khi cần thiết, đặc biệt là bảo vệ đầu. Chấn thương đầu, đặc biệt là chấn thương sọ não, có thể tăng nguy cơ mắc các rối loạn thoái hóa thần kinh. Điều này làm cho việc sử dụng thiết bị bảo vệ trở nên quan trọng để ngăn ngừa chấn thương và bảo vệ sức khỏe não bộ lâu dài.
Kiểm tra sức khỏe định kỳ hàng năm. Giúp phòng tránh hoặc trì hoãn các bệnh mãn tính có thể gây ra các bệnh thoái hóa thần kinh. Việc kiểm tra này cũng giúp phát hiện sớm các bệnh thoái hóa thần kinh.

Có thể bạn quan tâm: Rụng tóc sau sinh: Nguyên nhân, dấu hiệu và cách khắc phục

Thoái hóa thần kinh là một bệnh lý nguy hiểm và phức tạp, ảnh hưởng đến nhiều chức năng của cơ thể. Việc hiểu rõ nguyên nhân và quá trình gây bệnh giúp chúng ta đưa ra các biện pháp phòng ngừa hiệu quả. Các yếu tố nguy cơ như tuổi tác, di truyền, bệnh nền, lối sống không lành mạnh và tiếp xúc với các chất độc hại đều có thể gia tăng nguy cơ mắc bệnh.

Điều trị thoái hoá thần kinh thường hướng đến việc kiểm soát triệu chứng, trì hoãn sự tiến triển của bệnh và nâng cao chất lượng cuộc sống cho người bệnh. Các phương pháp điều trị bao gồm thuốc, vật lý trị liệu, phục hồi chức năng, liệu pháp tâm lý và dinh dưỡng hợp lý. Tuy nhiên, việc điều trị thường lâu dài và không thể chữa khỏi hoàn toàn. Do đó, nâng cao nhận thức về bệnh, tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ và duy trì lối sống lành mạnh là rất quan trọng để kiểm soát bệnh và giảm thiểu tác động tiêu cực đến sức khỏe.